Tính động từ là một dạng đặc biệt của động từ, nó vừa mang tính chất động từ lại vừa mang tính chất tính từ. Giống, số, cách của tính động từ phụ thuộc vào giống, số, cách của danh từ mà nó bổ nghĩa.

Các bạn thân mến, hành trình trau dồi và học hỏi ngoại ngữ luôn là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng không kém phần thú vị. Chắc hẳn với những ai mới bắt đầu học tiếng Nga, cũng đều có chung một cảm nhận: "Ôi, sao ngữ pháp tiếng Nga khó quá!". Thế nhưng, chỉ cần chăm chỉ và chuyên tâm, chúng ra sẽ được hưởng trái ngọt. Hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu đến các bạn một loại từ đặc biệt trong tiếng Nga - Tính động từ (Причастие).

1. Định nghĩa

- Tính động từ là một dạng đặc biệt của động từ, nó vừa mang tính chất động từ lại vừa mang tính chất tính từ, chính vì thế mà nó có tên gọi là tính động từ.

Ví dụ:

Вчера я познакомился с русскими студентами, изучающими вьетнамский язык в Ханое.

(Ngày hôm qua tôi đã làm quen với những sinh viên người Nga, những người đang học tiếng Việt tại Hà Nội.)

Ở đây, изучающими là tính động từ. Nó có những đặc điểm sau đây của động từ:

- Có cấu tạo từ động từ, cụ thể là từ động từ изучать;

- Có các phạm trù ngữ pháp đặc trưng cho động từ: thể (thể hoàn thành), thời (thời hiện tại), lối (lối chủ động)...

- Có khả năng điều khiển cách như động từ cấu tạo ra nó (điều khiển cách bốn không giới từ - язык).

Đồng thời, nó có những đặc điểm sau đây của tính từ:

- Bổ nghĩa cho một danh từ (trả lời cho câu hỏi «С какими студентами вы познакомились вчера?»)

- Biến đổi phù hợp với danh từ nó bổ nghĩa về giống, số, cách (trong trường hợp này là cách năm số nhiều).

2. Phân loại tính động từ

3. Cách sử dụng

- Chủ yếu được sử dụng trong văn viết, văn bản khoa học và văn bản hành chính.

- Tính động từ được sử dụng như tính từ. Giống, số, cách của tính động từ phụ thuộc vào giống, số, cách của danh từ mà nó bổ nghĩa.

- Thay thế cho liên từ который (khi который đóng vai trò là chủ ngữ hoặc bổ ngữ cách 4 trực tiếp không giới từ).

4. Cách cấu tạo và sử dụng của từng loại tính động từ

4.1. Tính động từ chủ động (действительное причастие)

4.1.1. Định nghĩa

-  Chỉ một hành động phụ do danh từ được bổ nghĩa gây ra (tức là khi danh từ mà nó bổ nghĩa là chủ thể hành động).

Ví dụ:

Это инженер Иван, работающий вместе с моим отцом.

(Đây là kỹ sư Ivan - người mà làm việc cùng cha tôi.)

Родители гордятся своим сыном, добившимся больших успехов в учёбе.

(Bố mẹ rất tự hào về cậu con trai – người mà đã đạt thành tích cao trong học tập.)

4.1.2. Cách cấu tạo tính động từ chủ động

a. Cấu tạo tính động từ chủ động hiện tại (chỉ từ động từ chưa hoàn thành thể)

Bước 1: Chia động từ ở ngôi thứ 3 số nhiều (ngôi Они)

Bước 2: Thay từ vĩ -ЮТ (-УТ), -ЯТ (-АТ) bằng tiếp tố -ЮЩ(ИЙ), -УЩ(ИЙ), -ЯЩ(ИЙ), -АЩ(ИЙ).

Ví dụ:

b. Cấu tạo tính động từ chủ động quá khứ (từ động từ chưa hoàn thành và động từ hoàn thành)

Bước 1: Chia động từ ở thời quá khứ giống đực số ít ( ngôi Он)

Bước 2: Bỏ -Л, thêm -ВШ(ИЙ).

Ví dụ:

Nếu dạng quá khứ giống đực số ít không có tận cùng bằng -Л mà bằng phụ âm khác thì ta thêm -Ш(ИЙ).

Ví dụ:

- Một số trường hợp đặc biệt:

4.1.3. Cách sử dụng tính động từ chủ động

- Tính động từ chủ động phù hợp với danh từ nó bổ nghĩa về giống, số, cách như tính từ.

- Tính động từ chủ động không bao giờ đứng làm vị ngữ trong câu.

4.2. Tính động từ bị động (страдательное причастие)

4.2.1. Định nghĩa

- Tính động từ bị động chỉ một hành động phụ nhưng hành động phụ này tác động trở lại danh từ được nó bổ nghĩa (tức là khi danh từ mà nó bổ nghĩa là đối tượng chịu tác động của hành động).

Ví dụ:

Я часто читаю газету «Молодёжь», издаваемую в городе Хошимин.

(Tôi thường đọc báo “Thanh niên”- tờ báo mà được xuất bản tại thành phố Hồ Chí Minh.)

4.2.2. Cấu tạo tính động từ bị động: Chỉ cấu tạo từ động từ trực tiếp, tức là động từ đòi hỏi bổ ngữ ở dạng cách 4 không giới từ.

a. Cấu tạo tính động từ bị động hiện tại

- Chỉ cấu tạo từ động từ trực tiếp chưa hoàn thành:

Bước 1: Chia động từ ở ngôi thứ nhất số nhiều (ngôi Мы)

Bước 2: Thêm vĩ từ -ЫЙ vào dạng nhận được.

Ví dụ:

- Chú ý: Những động từ có tiếp tố -АВА giữ bộ phận -ВА- ở dạng bị động hiện tại

Давать                -         даваемый

Признавать        -            признаваемый

- Một số trường hợp đặc biệt:

b. Cấu tạo tính động từ bị động quá khứ

- Chỉ cấu tạo từ động từ trực tiếp thể hoàn thành

Trường hợp 1: Nếu phần cuối động từ là -АТЬ, -ЯТЬ, -ЕТЬ thì biến đổi thành

-АНН(ЫЙ), -ЯНН(ЫЙ), -ЕНН(ЫЙ).

Ví dụ:

Trường hợp 2: Nếu phần cuối động từ là -ИТЬ thì biến đổi thành -ЕНН(ЫЙ), -ЁНН(ЫЙ)

Nhưng nếu sau khi bỏ phần -ИТЬ mà ta gặp các phụ âm Б, П, В, З, С, Т thì xảy ra hiện tượng biến âm (tương tự như hiện tượng biến âm ở cách chia động từ kiểu 2) trước khi thêm -ЕНН(ЫЙ), -ЁНН(ЫЙ).

Nguồn tài liệu: Ngữ pháp tiếng Nga - Vũ Đình Vị